# Nhà xã hội: Thiệt thòi vì thiếu đất, thủ tục rườm rà
Ngày nay, giấc mơ an cư của hàng triệu người dân Việt Nam đang trở nên xa vời hơn bao giờ hết. Thị trường nhà ở xã hội (NƠXH) đang đối mặt với nghịch lý “vừa thiếu, vừa ế” – một tình trạng đáng báo động gây khó khăn cho những người có thu nhập thấp.
Theo Viện nghiên cứu đánh giá thị trường Bất động sản Việt Nam (VARS IRE), nguồn cung nhà ở xã hội từng đạt đỉnh cao với gần 180.000 căn vào năm 2018. Tuy nhiên, con số này đã giảm mạnh xuống còn hơn 48.000 căn vào năm 2022. Mặc dù thị trường có dấu hiệu hồi phục từ năm 2023 với hơn 65.000 sản phẩm vào năm 2024 và riêng nửa đầu 2025 đã ghi nhận 51.000 căn mới, cơ cấu sản phẩm lại ngày càng lệch pha.
Các phân khúc bình dân (dưới 25 triệu đồng/m²) và trung cấp (25-50 triệu đồng/m²) – vốn là nhu cầu chính của đại đa số người dân – lại suy giảm nghiêm trọng. Tỷ trọng hai phân khúc này đã giảm từ 19% và 33% vào năm 2019 xuống chỉ còn 7% và 19% vào năm 2024. Đáng lo ngại hơn, từ năm 2023, cả Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh gần như không còn dự án căn hộ bình dân nào.
Trước thực trạng này, ngày 03/04/2023, Thủ tướng đã ban hành Quyết định 338/QĐ-TTg phê duyệt Đề án xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội giai đoạn 2021-2030. Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm giải quyết bài toán nhà ở cho người thu nhập thấp.
Theo báo cáo từ Bộ Xây dựng, sau 3 năm triển khai đề án đầu tư, cả nước đã có 692 dự án được triển khai với hơn 633.000 căn. Trong đó có 146 dự án đã hoàn thành với hơn 103.000 căn. Hiện có 402 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư với hơn 400.000 căn, tương đương gần 60% mục tiêu đề ra đến năm 2030. Đặc biệt, riêng 7 tháng đầu năm nay, có gần 36.900 căn được hoàn thành, bằng 80% kết quả năm ngoái và gấp 7 lần năm 2022.
VARS IRE nhận định, với sự quyết tâm từ Trung ương đến địa phương và sự tham gia tích cực của doanh nghiệp, Việt Nam đang tạo đà để hoàn thành kế hoạch 100.000 căn trong năm 2025, hướng tới mục tiêu dài hạn đến 2030.
Tuy nhiên, nhiều thách thức vẫn chưa được tháo gỡ. Vấn đề quỹ đất tại nhiều địa phương vẫn còn bất cập, như vị trí xa trung tâm, thiếu hạ tầng kết nối, hệ thống bệnh viện, trường học… khiến mục tiêu an sinh không trọn vẹn. Do đó, việc giám sát chặt trách nhiệm của chính quyền địa phương là cần thiết, đồng thời cần rà soát các dự án thương mại, khu đô thị từ 2ha trở lên để đảm bảo chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ dành 20% quỹ đất cho nhà ở xã hội.
Một thách thức khác là tình trạng “vừa thiếu, vừa ế”. Nhiều dự án dù đã mở bán nhưng khó tiếp cận do thủ tục rườm rà, vị trí bất tiện hoặc không phù hợp với nhóm thu nhập thấp. VARS IRE đề xuất hoàn thiện cơ chế khảo sát nhu cầu, có thể thuê đơn vị nghiên cứu độc lập để đảm bảo tính khách quan và sát thực tế.
Mức trần chi phí marketing 2% cho dự án nhà ở xã hội đang khiến việc truyền thông tới đúng đối tượng gặp khó. Cần điều chỉnh để vừa minh bạch, vừa giúp doanh nghiệp đủ nguồn lực quảng bá, đảm bảo người thụ hưởng được tiếp cận thông tin đầy đủ.
Cuối cùng, tình trạng đầu cơ và chuyển nhượng trái quy định vẫn diễn ra, làm méo mó thị trường. Ngoài việc tăng cường thanh tra và xử phạt, cần quy định rõ việc chuyển nhượng sau thời hạn 5 năm phải ưu tiên cho người thuộc diện chính sách; nếu bán cho đối tượng không đủ điều kiện, chủ sở hữu phải hoàn trả lại ưu đãi đã nhận.
Giải quyết bài toán nhà ở xã hội không chỉ là trách nhiệm của Chính phủ mà cần sự chung tay của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân. Chỉ khi đó, giấc mơ an cư mới không còn là xa vời với những người có thu nhập thấp.
