# Giá nhà: Rào cản lớn với kế hoạch sinh con
Giá nhà ở tăng cao không chỉ ảnh hưởng đến đời sống kinh tế mà còn tác động mạnh mẽ đến quyết định sinh con của nhiều gia đình Việt Nam. Theo thống kê từ Bộ Y tế, tổng tỷ suất sinh tại Việt Nam đã liên tục giảm trong những năm gần đây, từ 2,01 con mỗi phụ nữ năm 2022 xuống còn 1,96 năm 2023 và duy trì ở mức 1,91 vào năm 2024 – mức thấp nhất từ trước đến nay.
## Xu hướng sinh giảm và gánh nặng nhà ở
Hai thập kỷ qua, ngày càng nhiều phụ nữ trẻ trì hoãn sinh con, thậm chí chỉ sinh một hoặc lựa chọn không sinh con. Bên cạnh những lý do cá nhân và yếu tố văn hóa, chi phí nhà ở ngày càng đắt đỏ đang trở thành rào cản lớn đối với các cặp đôi trẻ.
Chị Ngọc Hân, 32 tuổi, nhân viên văn phòng tại TP HCM, chia sẻ vợ chồng có tổng thu nhập khoảng 40 triệu đồng mỗi tháng nhưng vẫn chưa dám sinh con thứ hai. “Để có thêm thành viên, gia đình cần chuyển sang căn hộ rộng hơn, tối thiểu 2 phòng ngủ. Giá một căn hộ loại này tại TP HCM hiện dao động 3,7-4 tỷ đồng, vượt quá khả năng tài chính của vợ chồng dù đã tích lũy nhiều năm”, chị Hân cho biết.
Ở căn hộ thuê hiện tại sinh thêm con sẽ rất bí bách nhưng mua nhà thì chưa đủ điều kiện vay trả, nên chị và chồng đành gác kế hoạch sinh con thứ hai.
## Khó khăn của gia đình trẻ
Tình trạng tương tự cũng xảy ra với vợ chồng chị Hồng Hạnh, giáo viên tiểu học tại phường Diên Hồng. Gia đình thuê căn hộ 53 m² với giá 10 triệu đồng mỗi tháng. Sau khi chi trả tiền nhà, sinh hoạt phí và học phí cho con gái 3 tuổi, gần như không còn dư. “Gia đình muốn sinh thêm con nhưng căn hộ quá chật, trong khi một căn hộ hai phòng ngủ giá 4-5 tỷ đồng, vay ngân hàng phải trả 20-30 triệu đồng mỗi tháng, vượt khả năng thu nhập”, chị Hạnh chia sẻ.
## Sự gia tăng giá nhà theo thời gian
Áp lực tài chính từ nhà ở đã gia tăng mạnh mẽ trong một thập kỷ qua. Theo Viện Nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE), năm 2014, giá một căn hộ trung bình khoảng 1,75 tỷ đồng, tương đương 2,6 tỷ đồng nếu quy đổi theo lạm phát (đến giữa năm 2025). Tuy nhiên, thực tế hiện nay giá nhà đã lên đến 5,3 tỷ đồng.
Tại Hà Nội, giá căn hộ tăng hơn 70% trong giai đoạn 2019-2024, còn TP HCM tăng gần 37%. Một căn hộ điển hình có giá gấp khoảng 20-25 lần thu nhập bình quân của một hộ gia đình đô thị. Cùng giai đoạn này, tổng tỷ suất sinh giảm từ 2,09 xuống còn 1,91 con mỗi phụ nữ.
Khi thu nhập không theo kịp giá nhà, nhiều gia đình buộc phải trì hoãn kế hoạch sinh con, tạo thành một vòng luẩn quẩn khó thoát.
## Xu hướng sống độc thân gia tăng
Khảo sát của Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM cũng ghi nhận tỷ lệ hộ độc thân tăng từ 11% năm 1999 lên 14,3% năm 2019. Nhiều người trẻ chọn sống một mình thay vì lập gia đình sớm. Theo Viện, áp lực kinh tế, đặc biệt là chi phí nhà ở, giáo dục và y tế, là nguyên nhân chính khiến mức sinh ở đô thị thấp.
## Bài học từ quốc tế
Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy mối liên hệ rõ ràng giữa giá nhà và tỷ lệ sinh. Nghiên cứu của Cục nghiên cứu kinh tế Quốc gia Mỹ chỉ ra rằng ở các đô thị, giá nhà tăng 10% khiến tỷ lệ sinh ở nhóm chưa sở hữu nhà giảm 1%. Ngược lại, những hộ đã có nhà hoặc nắm giữ nhiều bất động sản lại có xu hướng sinh con sớm hơn nhờ cảm giác an toàn tài chính.
Tại Việt Nam, từng có giai đoạn giá nhà và tỷ suất sinh cùng đi lên. Năm 2001-2003 khi tín dụng được nới lỏng và kinh tế tăng trưởng mạnh, tỷ suất sinh tăng từ 2,12 lên 2,23 con mỗi phụ nữ. Nhưng từ năm 2021, khi giá bất động sản tăng nhanh, tỷ lệ sinh bắt đầu giảm rõ rệt.
## Giải pháp từ chuyên gia
Ông Nguyễn Quốc Anh, Phó tổng giám đốc Batdongsan, chia sẻ: “Nhà ở đang trở thành rào cản lớn với thế hệ trẻ. Khi giá căn hộ tăng nhanh hơn nhiều lần so với thu nhập, tỷ lệ sở hữu nhà giảm mạnh, kéo theo tâm lý bất an. Nhiều người lo ngại không thể lo chỗ ở ổn định cho gia đình nên chần chừ trong việc sinh con. Vấn đề dân số vì vậy gắn chặt với chính sách phát triển nhà ở.”
TS Đinh Thế Hiển, chuyên gia kinh tế, phân tích: “Với thu nhập 25-30 triệu đồng mỗi tháng, việc mua căn hộ 3-4 tỷ đồng gần như bất khả thi nếu không có sự hỗ trợ từ gia đình hai bên. Nếu phải dồn toàn bộ tài chính cho nhà cửa, các cặp đôi khó có thể dành thêm nguồn lực cho con cái, tâm lý chần chừ sinh con vì chưa an cư vì vậy rất phổ biến.”
## Hướng giải quyết thách thức
Để tháo gỡ nút thắt hiện nay, các chuyên gia đề xuất những chính sách quyết liệt hơn trong phát triển nhà ở xã hội và nhà ở phù hợp với thu nhập. Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh mục tiêu này nhằm hỗ trợ người dân đô thị, song nguồn cung thực tế vẫn rất hạn chế. Tính đến giữa năm nay, cả nước mới hoàn thành hơn 36.800 căn hộ nhà ở xã hội, chỉ đạt khoảng 37% kế hoạch năm 2025.
Ngoài việc tăng mạnh nguồn cung nhà vừa túi tiền, các gói vay ưu đãi lãi suất thấp, thời hạn dài cũng được xem là giải pháp then chốt để giúp các gia đình trẻ dễ dàng tiếp cận nhà ở. Song song đó, cần phát triển mô hình nhà cho thuê giá rẻ, đồng thời cải thiện hạ tầng giao thông để giãn bớt áp lực dân cư ở khu vực trung tâm.
Chuyên gia còn đề xuất triển khai thêm các chính sách hỗ trợ trực tiếp cho hộ gia đình trẻ, như ưu đãi vay mua nhà lần đầu, giảm thuế cho hộ có con nhỏ hay trợ cấp chi phí nuôi dạy trẻ. Đây là những biện pháp đã được nhiều quốc gia áp dụng nhằm ứng phó tình trạng dân số già hóa và khuyến khích thế hệ trẻ yên tâm lập gia đình, sinh con.
Trong khi chờ đợi các chính sách đồng bộ, nhiều gia đình đô thị vẫn đang cân nhắc giữa việc mua nhà và sinh con. Với thu nhập chưa theo kịp giá bất động sản, lựa chọn này ngày càng trở nên khó khăn, góp phần lý giải cho tỷ lệ sinh thấp kỷ lục hiện nay tại Việt Nam.
