# Xử phạt nặng, hình sự hóa vi phạm đất đai
Việc tăng chế tài xử phạt và xem xét hình sự hóa các vi phạm về đất đai đang được Bộ Xây dựng cân nhắc sau khi có kiến nghị từ cử tri Hà Nội.
Theo đó, cử tri thành phố đã kiến nghị nghiên cứu tăng mức xử phạt, thậm chí xem xét khả năng hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực đất đai, trật tự xây dựng và môi trường nhằm nâng cao tính răn đe cho các sai phạm.
Phản hồi ý kiến cử tri gửi trước Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Bộ Xây dựng cho biết đã nhận được đề xuất rút gọn thủ tục và tăng chế tài xử lý vi phạm trật tự xây dựng.
Cử tri phản ánh, việc xử lý vi phạm theo Nghị định 16/2022 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng và Nghị định 91/2019 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai hiện vẫn còn quy trình phức tạp, tốn nhiều thời gian triển khai.
Trong bối cảnh tình hình vi phạm ngày càng có nhiều diễn biến phức tạp, gây ra nhiều hệ lụy, đơn thư, khiếu nại kéo dài, tạo khó khăn trong quá trình giải quyết. Các trường hợp phải tháo dỡ công trình vi phạm còn gây lãng phí của cải xã hội.
Trước thực này, cử tri đề nghị Chính phủ nghiên cứu sửa đổi pháp luật theo hướng tinh gọn quy trình, cho phép xử lý và tháo dỡ ngay khi công trình mới phát sinh vi phạm. Đồng thời, xem xét tăng mức xử phạt, thậm chí hình sự hóa các hành vi vi phạm về đất đai, trật tự xây dựng và môi trường để tạo sức răn đe cần thiết.
Trong trả lời kiến nghị, Bộ Xây dựng cho biết đơn vị này đang chủ trì xây dựng dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng để thay thế Nghị định 16/2022. Dự thảo đã được gửi Bộ Tư pháp thẩm định và dự kiến trình Chính phủ trong tháng 12/2025.
Quá trình xây dựng dự thảo đã có nhiều quy định được chỉnh lý để phù hợp với thực tiễn và pháp luật chuyên ngành. Một trong những điểm đáng chú ý là việc bổ sung quy định liên quan đến xử lý và tháo dỡ công trình vi phạm.
Nghị định 16 hiện hành chỉ quy định trình tự xử lý đối với các công trình đang thi công mà: (i) xây sai so với giấy phép; (ii) không có giấy phép; hoặc (iii) không đúng với thiết kế đã được thẩm định. Những quy định này chỉ áp dụng khi công trình vẫn đủ điều kiện được cấp giấy phép xây dựng hoặc điều chỉnh thiết kế.
Tuy nhiên, với các trường hợp không đủ điều kiện để cấp giấy phép hoặc điều chỉnh (tức công trình phát sinh sai phạm nghiêm trọng ngay từ khi thi công), dự thảo Nghị định mới đã bổ sung quy định cho phép áp dụng biện pháp buộc phá dỡ ngay phần công trình vi phạm.
Bên cạnh đó, dự thảo Nghị định mới cũng tách nhóm đối tượng và nâng mức phạt tiền tương ứng với tính chất, quy mô của hành vi vi phạm.
Các hành vi vi phạm về trật tự xây dựng trong Điều 16 Nghị định số 16/2022 được phân loại theo quy mô gồm: nhà ở riêng lẻ; công trình có yêu cầu phải lập báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng và công trình phải lập báo cáo kinh tế – kỹ thuật đầu tư xây dựng và công trình khác. Trong đó, hai loại công trình phải lập báo cáo nghiên cứu khả thi và báo cáo kinh tế – kỹ thuật trước đây được quy định chung mức tiền phạt.
Để phù hợp hơn với tính chất, quy mô của từng loại công trình, dự thảo Nghị định thay thế đã tách 2 loại công trình trên để quy định mức phạt tiền khác nhau. Cụ thể, các hành vi vi phạm đối với xây dựng công trình có yêu cầu phải lập báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng sẽ áp dụng khung tiền phạt cao hơn, nhằm đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa vi phạm và tương xứng với tính chất mức độ của hành vi vi phạm.
Bộ Xây dựng khẳng định sẽ tiếp thu, nghiên cứu thêm các kiến nghị của cử tri trong quá trình chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo trước khi trình Chính phủ ban hành trong tháng 12/2025 sắp tới.
